Leki a ciąża

Wady występujące u dzieci są związane z wieloma czynnikami środowiskowymi i genetycznymi. Jednym z powodów jest również stosowanie leków przez kobietę w okresie ciąży. Jest to przyczyna ok 2-3% wrodzonych wad rozwojowych.

Transport leków

            Leki podawane kobiecie przechodzą do płodu poprzez łożysko oraz błony płodowe. Na przenikanie przez łożysko wpływ mają różne czynniki: rozpuszczalność w tłuszczu, masa cząsteczkowa leku, wiązanie się z białkami osocza, metabolizm leku oraz czas przenikania. Jeśli lek łatwo rozpuszcza się w tłuszczu, równie łatwo przechodzi przez łożysko. Leki transportowane są poprzez dyfuzję prostą, przyspieszoną lub transport czynny.

Metabolizm leków

            Leki są metabolizowane zarówno przez organizm kobiety jak i dziecka. Większość leków dociera do płodu w postaci niezmienionej. Istotnym czynnikiem, który wpływa na aktywność terapeutyczną oraz na odziaływanie na płód jest metabolizm leku w łożysku i błonach płodowych. Łożysko może spowodować, że aktywność leku będzie osłabiona lub też wzmocniona (bioaktywacja leku).

            Leki przechodzące do płodu poprzez łożysko osiągają 50-100% stężenia występującego w krwi matki. Podstawową rolę w metabolizmie odgrywa wątroba płodu. Procesy tam zachodzące mają jednak mniejszą siłę niż u matki, co prowadzi do dłuższego działania leków.

Wpływ leków na rozwój noworodka

1.      Ciężkie wady rozwojowe.

2.      Malformacje. Zmiany morfologiczne jednego lub więcej narządów.

3.      Anomalie i nieprawidłowości. Morfologiczne odchylenia od normy, które jednak nie powodują zaburzeń w funkcjonowaniu narządów.

O żadnym leku nie można powiedzieć, że jest całkowicie nieszkodliwy dla płodu. Przy dawkowaniu i przypisywaniu leków lekarz powinien zachować szczególną ostrożność i kierować się ostatecznością. Najbardziej szkodliwe w okresie ciąży są leki, których działanie wskazuje na specyficzność w uszkadzaniu tkanek i narządów.

            W Polsce nie opracowano jeszcze klasyfikacji leków wpływających na rozwój płodu.

            Największe ryzyko uszkodzenia płodu występuje u osób zażywających leki przeciwpadaczkowe (talidomid) i przeciwcukrzycowe. U dzieci matek z padaczką występuje najczęściej rozszczep wargi. Drugim co do częstości jest występowanie wad serca. Dzieci matek chorych na cukrzyce są trzykrotnie bardziej narażone na występowanie wad rozwojowych (wady układu kostnego, nerwowego, wady serca). Lekom przeciwzakrzepowym również przypisuje się silne działanie teratogenne. Wszelkie leki cytostatyczne mogą powodować wady rozwojowe.

            Leki przeciwbólowe, przeciwwymiotne, przeciwgorączkowe czy przeciwhistaminowe, które stosowane są najczęściej w I trymestrze, są nieszkodliwe jeśli przyjmowane są sporadycznie. Brak jednak danych odnośnie stosowania dużych dawek tych leków.

Leczenie hormonalne kobiet

            Jeśli leki są niezbędne przy zagrożeniu powikłaniami w ciąży, należy je stosować. Jeśli istnieje zagrożenie poronieniem stosuje się gestageny doustnie, dopochwowo id. Do zapobiegania przedwczesnemu porodowi stosuje się progesteron. Z lekami hormonalnymi należy bardzo uważać, szczególnie między  7. a 16. tygodniem. Długotrwała ekspozycja płodu na gestagenów może prowadzić do wystąpienia cech wirylizacji. Długie stosowanie estrogenów może powodować u męskich płodów powstawanie torbieli najądrzy. U płodów żeńskich może prowadzić do wcześniejszego dojrzewania płciowego.

Farmakoterapia płodu

Coraz częściej próbuje się stosować farmakoterapię do leczenia płodów. Bierze się ją pod uwagę zwłaszcza przy leczeniu: śródporodowego niedotlenienia, kwasicy, przy ostrym niedotlenieniu wewnątrzmacicznym, zespołu błon szklistych,  niewydolności oddechowej, w celu pobudzenia rozwoju płuc, przy małowodziu, wielowodziu czy zaburzeniach rytmu serca.